در این پست علمی-آموزشی با پنجمین بخش از فصل نخست مجموعه مقالات آموزشی پیرامون استرس و فشار روانی با عنوان « عوامل استرس » در خدمت شما هستیم. این مجموعه از مقاله‌های علمی توسط بخش علمی-پژوهشی تارنمای ایبوم از زبان انگلیسی به زبان پارسی برگردانده شده است و به رایگان در اختیار شما قرار می‌گیرد. این بخش ( درس ۵ ) شامل مواردی با عنوان‌هایی مانند استرس از کجا می‌آید؟ ماهیت عوامل استرس – مدرسه / دانشگاه و استرس شغلی، بین‌فردی و محیطی – عوامل درونی خواهد بود.
ما پیش‌تر تعداد چهار درس آموزشی-علمی را ارائه داده‌ایم: ۱: انواع استرس – ۲: واکنش و آثار جسمی استرس – ۳: سازگاری و هم ایستایی – ۴: استرس و ترشح آدرنالین – که شما می‌توانید با کلیک روی لینک‌های درج شده به آن‌ها دست پیدا کنید و این درس‌ها را نیز به ترتیب مطالعه کنید. پس تا پایان درس پنجم با ما همراه باشید.
درس پنجم: استرس از کجا می‌آید؟
موضوع این درسْ کنکاش در جهانِ شگفت‌انگیزِ همۀ چیزهایی است که فشار روانی می‌آفرینند. عوامل استرس را تعریف می‌کنیم و خاستگاه‌هایشان (از مدرسه و خانه تا استرس‌زاهای درونی و بیرونی) را برمی‌شماریم. به زبان ساده به شما خواهیم آموخت که فشار روانی از چه چیزهایی می‌تواند ریشه بگیرد و عوامل استرس به صورت کلی چه مواردی را شامل می‌شود.
ماهیت عوامل استرس چیست
همۀ ما همین الان می‌توانیم زندگی‌مان را مرور کنیم و چند چیز را که برای ما دلهره ایجاد می‌کنند نام ببریم. اگر دانش‌آموز هستید، احتمالاً کفۀ عوامل فشار روانی مربوط به مدرسه‌تان سنگینی می‌کند. اگر شغلی دارید و کار می‌کنید، فهرست عوامل استرس‌تان بیشتر شامل نگرانی‌های حرفه‌ای است. اما غیر از درس و کار چیزهای دیگری هم هستند که دلهره ایجاد می‌کنند. پس بیایید کنکاش کنیم فشار روانی از کجا به زندگی ما وارد می‌شود و چگونه انواع استرس ( به‌واسطۀ عوامل استرس‌زا ) از زندگی‌های روزانه‌مان سر بر می‌آورند.
استرس شغلی و محیط کار
اشارۀ من به این‌که شما ممکن است سرِ کار با مقداری استرس مواجه باشید، یک امر عمومی است. مشکلات و اتفاقات (با کمی تفاوت) برای همگان پیش می‌آید و موجب ناراحتی می‌شود. برای مثال، اگر شما یک ماهی‌گیر باشید، اضطراب‌تان در هوای نامناسب، نسبت به یک روز آرام بالاتر خواهد بود. اگر در اداره کار می‌کنید، هوا نقش مهمی در ایجاد احساسات منفی در مورد کار نخواهد داشت. کارهایی مانند حظور در فروشگاه اینترنتی ، وکالت و دیگر مشاغل استرس‌های ویژه‌ی خود را دارند اما از آن‌جا که کشور ما پر از کارمند اداری است، بیایید روی آن‌ها متمرکز شویم و نشان دهیم استرس‌زاهای شغلی در واقع به انواع اختصاصی متفاوتی از مشکلات تقسیم می‌شوند، از جمله:
• درگیری میان همکاران، چه حرفه‌ای چه شخصی
• حجم سنگین کار
• مهلت‌های کوتاه
• رئیسان تندخو
• جلسات و نشست‌ها
• پروژه‌های خلق‌الساعه
اصولاً آن‌چه می‌خواهم در نظر بگیرید این است که استرس شغلی بسیار متنوع‌تر از این حرف‌هاست که تنها بتوانیم به دیگران بگوییم «سر کار خیلی استرس دارم».
مدرسه – دانشگاه و استرس بین‌فردی
مفهوم فوق در مورد شکل‌های دیگر استرس نیز صدق می‌کند، مثلاً استرس مربوط به تحصیل . قضیه فراتر از این است که بگوییم استرس مرا از پا در می‌آورد و وادار به مو کندن و ناخن جویدن می‌کند. تحصیل، یا رفتن به محل تحصیل، از مهد کودک تا دانشگاه، درست مانند کار، پُر است از جزئیاتی که موجب بروز اَشکال متنوع پریشانی می‌شوند. تنها برای نمونه:
• اضطراب امتحان، نوعی اضطراب عملکردی است که حین آزمون پریشانی ایجاد می‌کند و منجر می‌شود به این‌که بسیاری از دانشجویان باهوش در دانشگاه که خود را به‌خوبی برای امتحان آماده کرده‌اند، عملکرد نامطلوبی داشته باشند.
• اضطراب گفتار، که نزد خیلی‌ها از قبلی هم بدتر است. وقتی باید مقابل گروهی از افراد سخن بگوییم، ممکن است از لحاظ ذهنی و جسمی قاطی کنیم و جوش بیاوریم.
• و اضطراب ریاضی، یعنی فرد در عملکردهای مرتبط با ریاضیات احساس ناتوانی می‌کند.
اما موارد دیگری ورای این مثال‌های واضح هم وجود دارد. دانشگاه می‌تواند به شیوه‌های گوناگونی برای فرد تنش به بار بیاورد. در ابعاد بین‌فردی، برخی دانشجویان دل‌شان برای خانه تنگ می‌شود و برخی دیگر ممکن است با دوستان‌شان مشکل پیدا کنند. بعضی از دانشجوها مجبورند حین تحصیل کار هم بکنند. دوری از عزیزان، دعوا با دوستان، و اجبار برای ایجاد تعادل بین کار و درس، لایه‌های مضاعفی از استرس به زندگی دانشجویی اضافه می‌کنند؛ زندگی‌ای که به‌خودی‌خود نیز گیج‌کننده است.
استرس محیطی
یاد یک تجربۀ شخصی افتادم. وقتی به دانشکدۀ پزشکی وارد شدم، می‌بایست صدها کیلومتر از خانواده و دوستانم دور می‌شدم. به آپارتمانی نقل مکان کردم که کنار یک مرکز ترابری بود. هر روز صبح ساعت ۴:۳۰، بدون استثنا، ماشین‌های باری شروع می‌کردند به ایجاد صداهای وحشتناک و مرا از خواب می‌پراندند و در نتیجه تمام روز خموده و بی‌حال بودم. زمانی که برای دیدن خانه آمده بودم، صاحب‌خانه هیچ اشاره‌ای به این برنامۀ معمول نکرد. این مثال را این‌جا آوردم تا بگویم عوامل محیطیِ استرس (اعم از نور، صدا، بو، هر نوع آلودگی، و دما) می‌توانند به موقعیت‌های دشوارْ محنت و رنج بیشتری بیفزایند.
عوامل درونی استرس
اگر بخواهم صادقانه سخن بگویم، دلیل اصلی این که مجبور بودم در آن خانه بمانم آن بود که گشتن دنبال یک جای دیگر برای زندگی (که نزدیک دانشکده باشد) را پشت گوش می‌انداختم. پشت‌گوش‌اندازی یا اهمال و تعلل، استرس را بالا می‌برد. این عادت یک نوع عامل درونی استرس است که درون ما تولید می‌شود. چند مثال دیگر برای استرس‌زاهای درونی عبارتند از:
• کمال‌گرایی: تمایل به انجام و تکمیل کارها بدون جا برای کوچک‌ترین اشتباه و نقصی
• خودانتقادی
• انتظار زیاد از خود در مدت زمانی کوتاه
این انواع تنش که در خود ایجاد می‌کنیم بعضاً می‌توانند افراطی باشند. یک مثال دیگر: من سال‌ها به‌صورت رقابتی پیانو می‌زدم. یادم است قرار بود در یک کنسرت ویژه مقابل بیش از صد نفر پیانو بنوازم. کمال‌گرایی و انتظار بالای من از خود، به‌علاوۀ اضطرابِ اجرا مقابل جمعیت، چنان استرسی به من وارد کرد که بعد از اجرا ساعت‌ها از درد شکم به خود می‌پیچیدم!
پس برای جلوگیری از بروز هر نوع گرفتاری‌ای که دلهره برای بدن ایجاد می‌کند، از شما می‌خواهم پس از این درس ویدیوهای «چیره شدن بر استرس» و «خطرات مرتبط با استرس مزمن برای سلامتی» را ببینید تا در مورد آن‌چه استرس (علاوه بر به خود پیچیدن از درد مثل خرخاکی) بر سر بدن می‌آورد بیشتر بیاموزید. ( به زودی در وبسایت ایبوم قرار خواهد گرفت )
چیکده درس ۵
خنده‌دار است که من فکر می‌کنم خرخاکی‌ها به‌علت عوامل شخصیِ استرس‌شان چنان به خود می‌پیچند. انسان‌ها خیلی از این استرس‌زاها دارند. ممکن است در محل کار به‌خاطر درگیری با همکاران یا ضرب‌الاجل‌های کوتاه دچار استرس شویم. اگر به مدرسه / دانشگاه می‌رویم، شاید از اضطراب امتحان (که در هنگام آزمون‌ها سراغ‌مان می‌آید) یا اضطراب ریاضی (احساس ناتوانی از درک و انجام اعمال ریاضی) رنج می‌بریم.
همچنین عوامل محیطی استرس، مانند نور، صدا، بو، انواع آلودگی، و دما به ما فشار می‌آورند، درست مثل خرخاکی‌ها. عوامل درونی استرس، که خودمان در ذهن و بدن‌مان قرار می‌دهیم، نیز دشواری‌های زندگی را افزون می‌کنند. این گونه‌های استرس‌زا، ازجمله شامل پشت‌گوش‌اندازی (میل به تعلل و تأخیر در انجام کارها) و کمال‌گرایی (میل به انجام و تکمیل کارها بدون در نظر گرفتن جایی برای اشتباه) هستند.
خسته نباشید مرسی به خاطر این مطلب مفید. در زمینه استرس مطالب زیاد هست اما این پست خیلی مفید بود به این دلیل که پرسشنامه ها رو هم داشت